M’ αυτή τη φράση του Βρετανού πολιτικού, η οποία ειπώθηκε το 1901, όταν ο Τσώρτσιλ είχε μόλις εκλεγεί βουλευτής του Συντηρητικού κόμματος, ξεκινάει το βιβλίο του «Στην Κόλαση των Δυο Πολέμων. Ευρώπη 1914-1949», ο Άγγλος ιστορικός Ίαν Κέρσοου.

Η αλήθεια είναι πως ο 20ος αιώνας χαρακτηρίστηκε από δυο Παγκόσμιους Πολέμους και έναν Ψυχρό Πόλεμο, ο οποίος οδήγησε πολλές φορές την ανθρωπότητα στο παρά πέντε της πολεμικής σύγκρουσης. Με την πτώση της ΕΣΣΔ και την διάλυση του ανατολικού μπλοκ, ο Ψυχρός Πόλεμος τερματίστηκε, όπως και οι παγκόσμιες απειλές. Οι φόβοι κατευνάστηκαν και οι αναλυτές θεώρησαν ότι ξεκίνησε μια μακρά περίοδο ευημερίας, η οποία, όμως, στιγματίστηκε από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008.

Βέβαια, η Ιστορία δεν είναι γραμμική και οι προβλέψεις δεν μπορούν να ακολουθήσουν μια μαθηματική πορεία. Οι εξελίξεις στην μακραίωνη πορεία του ανθρώπινου είδους πάντοτε μας εκπλήσσουν και, ενίοτε, μας βρίσκουν απροετοίμαστους. Ουδείς μπορεί σήμερα να ισχυριστεί με βεβαιότητα ποια θα είναι η επόμενη μέρα στην πλανητική σκακιέρα. Το μέλλον, σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές, προβλέπεται δυσοίωνο εξαιτίας του συσχετισμού της εποχής μας με την έναρξη του Παγκόσμιου Πολέμου. Μπορεί η Ευρώπη να μην διάγει μια νέα Belle Époque, αλλά η ειρήνη των τελευταίων ετών, οι νέες τεχνολογίες και εξελίξεις και η πολιτική σταθερότητα των προηγούμενων ετών συνηγορούν στην σύγκριση της εποχής μας με τα χρόνια μετά το τέλος του Γαλλοπρωσικού πολέμου και μέχρι το 1914.

Θα μπορούσαμε, βέβαια, να ισχυριστούμε, αν θέλουμε να είμαστε πραγματιστές, ότι ειρήνη ουσιαστικά δεν υπήρξε από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και έπειτα. Οι πολεμικές συγκρούσεις ήταν συχνό φαινόμενο. Ο πόλεμος του Κόλπου, οι βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ στην Γιουγκοσλαβία και οι πρόσφατες πολεμικές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή επιβεβαιώνουν τη συνεχόμενη ανάγκη του παγκόσμιου στρατιωτικού κατεστημένου να γεννά πολεμικές αναταραχές. «Πόλεμος πάντων μεν πατήρ εστί» σύμφωνα με τον Ηράκλειτο. Ο πόλεμος είναι που κάνει τους ανθρώπους είτε ελεύθερους, είτε δούλους. Η Ευρώπη, αν και πλήρωσε ακριβά, τους δυο παγκόσμιους πολέμους φαίνεται πως λησμόνησε το τίμημα και επένδυσε στον πασιφισμό, χωρίς να υπολογίζει ότι τα πάντα αλλάζουν.

Παρατηρώντας σήμερα τη γηραιά ήπειρο, δεν μπορούμε να μην τονίσουμε ότι είναι πραγματικά γερασμένη πολιτικά, οικονομικά, πολιτισμικά και κοινωνικά. Βολεύτηκε ως ξεπεσμένη αριστοκράτισσα στο θώκο της και αδιαφόρησε για τους γύρω της. Θεώρησε ότι λόγω πολιτισμού, οι υπόλοιποι της χρωστούν και πίστεψε πως οι λαοί του αναπτυσσόμενου κόσμου δεν είναι τίποτε άλλο από τριτοκοσμικοί ιθαγενείς. Όμως, η εποχή που οι Ευρωπαίοι άποικοι ξεγέλασαν του Ινδιάνους, τους αυτόχθονες δηλαδή Αμερικάνους, με χάντρες και καθρεφτάκια, έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Οι λαοί σε Αφρική, Ασία και Ανατολή αναπτύχτηκαν και εξελίχθηκαν με γοργούς ρυθμούς και ήρθε η ώρα να διεκδικήσουν το δικό τους μερίδιο από τη γεωπολιτική πίτα.

Όταν ο Μπρεζίνσκι, πρώην σύμβουλος εθνικής ασφαλείας του Αμερικανού προέδρου Κάρτερ και ένας από τους ρυθμιστές της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ διαχρονικά, έγραφε στο βιβλίο του «Η μεγάλη σκακιέρα» ότι όλα γίνονται για τον έλεγχο της Ευρασίας, οι Ευρωπαίοι ενδεχομένως και να ένιωσαν κολακευμένοι. Ήταν απασχολημένοι με το χτίσιμο της Ε.Ε. και αδυνατούσαν να κατανοήσουν ό,τι τους έλεγε με ευγενικό τρόπο, ότι δηλαδή στο δείπνο στο οποίο εκλήθησαν ήταν οι ίδιοι το γεύμα.

Σήμερα, και ενώ το project Ευρωπαϊκή Ένωση βάλλεται εκ των έσω και οι τριγμοί στα θεμέλια του έχουν αρχίσει να προβληματίζουν τις Βρυξέλλες και το Βερολίνο, αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι ο κόσμος δεν είναι μονοδιάστατος και η θεωρία της παγκοσμιοποίησης που τόσο αγάπησαν οι θιασώτες του ευρωπαϊκού οράματος, δεν είναι πάντοτε προς όφελός τους. Στη γεωπολιτική σκακιέρα οι παραδοσιακές δυνάμεις έχουν αλλάξει. Η mama America του σχεδίου Μάρσαλ και η άλλοτε πατρίδα του υπαρκτού σοσιαλισμού Ρωσία δεν είναι μόνες τους. Κίνα, Ινδία, Ινδονησία καθώς και χώρες της Αφρικής αναδύονται στο χάρτη σε μια εποχή γρήγορων και επιθετικών κινήσεων. Μόνο που η Ευρώπη λόγω οικονομικής κρίσης και προσφυγικού/μεταναστευτικού, αλλά και λόγω της υβριδικής απειλής της τρομοκρατίας δεν έχει πλέον την πολυτέλεια να ενεργεί γρήγορα και επιθετικά. Και το προαίσθημα του σερ Έντουαρντ Γκρέυ, ΥΠΕΞ της Βρετανία το 1914 «Τα φώτα θα σβήσουν σε όλη την Ευρώπη. Στην διάρκεια της ζωής μας δεν θα τα ξαναδούμε να ανάβουν» μοιάζει τραγικά επίκαιρο.