Ρολόι, άγχος, ταλαιπωρία δε χωρούν στην Ικαρία...
Καλώς ήρθατε στην Τζαμάικα του Αιγαίου...

της Χριστίνας Δεστούνη

Η Νικαριά δεν είναι ένας απλός τουριστικός προορισμός, είναι ένα νησί ιδιαίτερο, την ιδιαιτερότητα του οποίου μπορεί κανείς να κατανοήσει μόνο εάν το επισκεφτεί. Την Ικαρία ή θα την αγαπήσεις ή θα την μισήσεις λένε οι ντόπιοι. Σε τούτο εδώ τον τόπο, δεν έχεις να δεις πολλά και φοβερά αλλά να ξαναμάθεις τα απλά και τα καθημερινά, αυτά που έχεις ξεχάσει μέσα στην αγχωτική ρουτίνα σου.

Στην Ικαρία όλα συμβαίνουν στην ώρα τους, χωρίς όμως η ώρα αυτή να συγχρονίζεται με τους δείκτες του ρολογιού... γι αυτό βγάλε το ρολόι σου και απόλαυσε το. Το ταξίδι ξεκινάει...

Η Ικαρία ανήκει στο σύμπλεγμα των νησιών του βορειοανατολικού Αιγαίου και έχει πληθυσμό 8.312 κατοίκους. Η ιδιαίτερη γεωγραφική θέση και μορφολογία του νησιού, η απουσία φυσικών λιμανιών, οι συχνές επιδρομές των πειρατών, την οδήγησαν στην απομόνωση και στην ανάπτυξη ενός ιδιαίτερου κοινωνικού μοντέλου και μιας κουλτούρας πολύ διαφορετικής από εκείνη που επικράτησε στην υπόλοιπη Ελλάδα. Χαρακτηριστική περίοδος, η οποία και επηρέασε πολύ τον τρόπο ζωής τους αλλά και τη γενικότερη κουλτούρα τους είναι τα περίφημα 200 χρόνια της αφάνειας. Μια περίοδος που ξεκίνησε τον 16ο αιώνα, όπου οι Ικαριώτες σκηνοθέτησαν την αφάνεια τους για να αποφύγουν τους Τούρκους και τις επιδρομές του Μπαρμπαρόσα το 1537. Έτσι βύθισαν τις βάρκες τους, σταμάτησαν να κυκλοφορούν την ημέρα, έκαναν τις εργασίες τους το βράδυ και αποτραβήχτηκαν στην ενδοχώρα της Ικαρίας, όπου και έχτισαν τα πέτρινα σπίτια τους, τα επονομαζόμενα χυτά, σε απόλυτη ομοιομορφία με το φυσικό περιβάλλον, ώστε κανείς να μην μπορεί να αντιληφθεί ότι το νησί κατοικείται.

Ζώντας λοιπόν απομονωμένοι για χρόνια, έμαθαν να είναι αυτάρκεις «σπίτι όσο χωρείς και τόπο όσο να θωρείς» λένε μέχρι και σήμερα στην Ικαρία, να συνεργάζονται, να αλληλοβοηθιούνται, να μοιράζονται αυτά τα λίγα που έχουν και να περνούν καλά. Οι αρχές της προσφοράς, της ισότητας και της αυτάρκειας θεμελιώθηκαν για τα καλά στην Ικαριώτικη Κοινωνία. Χαρακτηριστικές είναι οι μαρτυρίες που περιγράφουν τη ζωή των εξόριστων στο νησί το διάστημα 1947-1949, οπού εκτοπίστηκαν συνολικά 7.283 άνθρωποι. Όσοι εξορίστηκαν στην Ικαρία ενσωματώθηκαν στην τοπική κοινωνία και έγιναν αποδέκτες της μεγάλης αλληλεγγύης και προφοράς των Ικαριωτών. Ανάμεσα σε αυτούς και ο Μίκης Θεοδωράκης, ο οποίος σε κείμενο του γράφει: «Υπέροχη φύση! Υπέροχοι άνθρωποι! Που σε έκαναν να ξεχάσεις πως ήσουν ξεριζωμένος και εξόριστος και νόμιζες πως βρισκόσουνα μέσα σε συγγενείς μέσα στη δική σου οικογένεια», επίσης στο ίδιο κείμενο αναφέρει: «Ναι, η Ικαρία είναι ένα νησί θεϊκό. Φτιαγμένο από τους θεούς για να το κατοικούν οι αγαπημένοι των θεών».(Μίκης Θεοδωράκης, Αθήνα 10.05.2013, από το Φωτογραφικό Λεύκωμα του Δεπόλλα Γ. 2003).

Όσον αφορά την ισότητα χαρακτηριστική είναι και η θέση της γυναίκας και γενικότερα οι σχέσεις των δύο φύλων. Όταν σ' όλη την υπόλοιπη Ελλάδα ένα κορίτσι όχι μόνο απαγορευόταν να μιλήσει αλλά και να κοιτάξει ένα αγόρι και οι γάμοι γίνονταν με προξενιά, στην Ικαρία οι παρέες ήταν πάντα ανάμεικτες αγόρια και κορίτσια διασκέδαζαν μαζί και οι άνθρωποι παντρεύονταν αφού πρώτα είχαν αγαπηθεί.

Τα τελευταία χρόνια, η Ικαρία βρίσκεται μέσα στους καλύτερους καλοκαιρινούς προορισμούς, με το νησί να βουλιάζει πραγματικά από τον κόσμο, ειδικά το πρώτο 15πενθήμερο του Αυγούστου, όπου λαμβάνουν χώρα και τα περισσότερα πανηγύρια.

Αν θες να μυηθείς στην ικαριώτικη κουλτούρα πρέπει οπωσδήποτε να συμμετέχεις σε κάποιο πανηγύρι. Αυτό που τα κάνει μοναδικά είναι η διονυσιακή τους ατμόσφαιρα. Σπουδαίο ρόλο φυσικά στην επιτυχία ενός πανηγυριού παίζει το καλό κρασί και το καλό βιολί, το οποίο και θα συνοδεύσει τον περίφημο ικαριώτικο σκοπό. Οι βιολιτζήδες πολλοί και για όλα τα γούστα, παίζουν μέχρι τελικής πτώσης. Παλαιότερα τα πανηγύρια γίνονταν με τη συνοδεία της λύρας και της περίφημης τσαμπουνοφυλάκας (είδος νησιώτικης τσαμπούνας), σήμερα όμως συναντάμε κυρίως το βιολί, το λαούτο και την κιθάρα. Τα πανηγύρια ξεκινούν το βραδάκι και τελειώνουν την επόμενη μέρα προς το μεσημέρι. Σήμα κατατεθέν της λήξης τους το περίφημο «Πιπέρι». Παλαιότερα στα πανηγύρια άκουγες τον ικαριώτικο, κανένα καρσιλαμά και φυσικά τα ευρωπαϊκά βαλς, ταγκό και φοξ αγγλέ. Σήμερα η παράδοση έχει προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του νεανικού κοινού, έτσι η λαϊκή μουσική και τα νησιώτικα έχουν κι αυτά τη θέση τους, χωρίς όμως ο ικαριώτικος να χάνει την αίγλη του, αφού μόλις ξεκινήσει όλοι, μικροί και μεγάλοι, «σαλτεύουν» (κατά την τοπική διάλεκτο) από τα τραπέζια και πιάνουν το χορό, αγκαλιασμένοι και εξτασιασμένοι από τη μελωδία.

Τα πανηγύρια όμως δεν είναι μόνο αυτό που βλέπουμε το βράδυ, η προετοιμασία ξεκινάει νωρίς το μεσημέρι από τους κατοίκους του εκάστοτε χωριού, οι οποίοι και βοηθούν εθελοντικά στην προετοιμασία τους. Τα έσοδα των πανηγυριών συνήθως διατίθενται για την υλοποίηση κοινωφελών έργων που έχει ανάγκη η κοινότητα.

Εκτός από τα πανηγύρια της η Ικαρία είναι γνωστή και για τον τρόπο ζωής που ακολουθούν οι κάτοικοι του νησιού, καθώς και για το φαινόμενο της μακροζωίας πού έχει παρατηρηθεί στο νησί. Οι ικαριώτες λοιπόν φημολογείται πως δεν αγχώνονται, έχουν χαλαρούς ρυθμούς ζωής, δουλεύουν λίγο, τρέφονται υγιεινά, ανοίγουν τα μαγαζιά τους το βράδυ, πίνουν σπιτικό κρασί, έχουν ενεργή σεξουαλική ζωή μέχρι τα γεράματα και ζουν περισσότερο από το μέσο όρο. Ας δούμε όμως που τελειώνει η πραγματικότητα και ξεκινάει ο μύθος.....

Στην Ικαρία, όπως και σε όλες τις περιοχές της παραμεθορίου, η ζωή δεν είναι εύκολη. Οι κάτοικοι του νησιού, ξεχασμένοι από τις δημόσιες αρχές καθ' όλη τη διάρκεια της χρονιάς, πλην της τουριστικής περιόδου, αντιμετωπίζουν πολλά προβλήματα όπως: με το σύστημα υγείας και τις μεταφορές. Δουλεύουν αρκετά, αφού για να επιβιώσουν αναγκάζονται να κάνουν ταυτόχρονα ή ανάλογα με την περίοδο διαφορετικά επαγγέλματα. Οπότε το άγχος υπάρχει με τη διαφορά πως έχουν καταφέρει να το περιορίσουν στο ελάχιστο δυνατό, αφού έχουν προσαρμόσει τη ζωή τους στις δυνατότητες τους και δεν ζητούν πολλά.

Η Ικαρία είναι γνωστή και για τα περίφημα ωράρια της. Όλοι όσοι την επισκέπτονται έχουν πάντα την αγωνία να δουν εάν όντως το μπακάλικο του χωριού θα είναι ανοιχτό τα μεσάνυχτα! Επειδή η καθημερινότητα πρέπει να προσαρμόζεται στην πραγματικότητα και όχι στους τύπους, οι Ικαριώτες υιοθέτησαν αυτά τα αλλοπρόσαλλα ωράρια όχι επειδή είναι τεμπέληδες όπως πολλοί νομίζουν αλλά λόγω ιστορικών και καθημερινών πρακτικών αναγκών. Καθοριστικής σημασίας είναι τα 200 χρόνια της αφάνειας, όπου για να προστατευθούν είχαν μεταθέσει όλες τους τις δραστηριότητες το βράδυ. Επίσης λόγω του ότι το νησί είναι αραιοκατοικημένο οι αποστάσεις που έχουν οι ντόπιοι να διανύουν καθημερινά είναι μεγάλες και χρονοβόρες. Από αφηγήσεις ανθρώπων που είχαν επισκεφθεί το νησί παλαιότερα τη δεκαετία του '90 (πλέον έχουν αλλάξει λίγο τα πράγματα) μάθαμε για το φαινόμενο του “Μαγαζιού χωρίς μαγαζάτωρα”, όπου μπορούσες να μπεις να ψωνίσεις, να αφήσεις τα λεφτά στο ταμείο και να φύγεις, αφού ο ιδιοκτήτης είχε να πάει να φροντίσει τους κήπους και τα ζώα του. Άλλοι πάλι προτιμούσαν να ανοίγουν τα μαγαζιά τους το απόγευμα προς βραδάκι όπου οι ίδιοι αλλά και οι υπόλοιποι κάτοικοι είχαν τελειώσει τις δουλειές τους. Ακόμη και σήμερα είναι πολλοί αυτοί που μετακινούνται με τα πόδια, διατηρούν τους κήπους και τα ζώα τους και περιφρονούν ευθαρσώς την όποια τεχνολογική επανάσταση.

Η διατροφή που ακολουθούν είναι λιτή και μεσογειακή, συνοδευόμενη πάντα από “το στολίδι του τραπεζιού” όπως το ονόμαζαν οι γηραιότεροι, το οποίο δεν είναι άλλο από το κόκκινο ικαριώτικο κρασί. Πάντα δικής τους παραγωγής, χωρίς χημικά πρόσθετα και συντηρητικά και ιδιαιτέρως δυνατό. Καταπληκτικό είναι το ντόπιο, μέλι γι αυτό φροντίστε να γευτείτε το τοπικό αναμματόμελο. Όσον αφορά τη σεξουαλική τους ζωή, δεν θα αποκαλύψουμε πολλά, πάντως στην ικαριώτικη κοινωνία όλα είναι πιθανά.

Οι ικαριώτες ζουν καλά και γι αυτό και ζουν κατά μέσο όρο 10 χρόνια περισσότερο απ ότι οι υπόλοιποι κάτοικοι της Ευρώπης. Πιο συγκεκριμένα η Ικαρία έχει ενταχθεί στον κατάλογο με τις «Μπλε Ζώνες». Τις πέντε δηλαδή περιοχές στον κόσμο όπου οι κάτοκοί τους ζουν περισσότερο από οπουδήποτε αλλού στη Γη. Τα μυστικά της μακροζωίας των ικαριωτών συμπυκνώνονται στη σημαντική καθημερινή σωματική άσκηση (λόγω της μορφολογίας του νησιού, αν θέλει κανείς να μετακινηθεί πρέπει να περπατήσει αρκετά), τις διατροφικές συνήθειες, τη μεσημεριανή σιέστα, τους χαλαρούς ρυθμούς ζωής, το σπιτικό κρασί και τα βότανα.

Πέρα όμως από τα παραπάνω στοιχεία, την Ικαρία θα την λατρέψετε και για τη φυσική της ομορφιά. Πρόκειται για έναν ορεινό όγκο μέσα στη θάλασσα, που συνδυάζει τέλεια το βουνό με τη θάλασσα, τα βραχώδη μέρη με τη πυκνή βλάστηση. Νοητά είναι χωρισμένη σε δύο μέρη το Βόρειο τμήμα (λιμάνι Ευδηλου), ο οποίος φημίζεται για τις φοβερές παραλίες του και το Νότιο τμήμα (λιμάνι Αγίου Κηρύκου) πιο ήσυχο με τα ξακουστά Θέρμα και την άγρια ομορφιά του.

Βόρεια Ικαρία
Εδώ θα ευχαριστηθείτε μπάνια εφόσον ο Θεός Ποσειδώνας σας το επιτρέψει. Ξεκινώντας από τον Εύδηλο και κατευθυνόμενοι δυτικά προς τον Αρμενιστή, θα περάσετε από τις καλύτερες παραλίες της Ικαρίας. Πρώτη πρώτη ξεπροβάλλει η παραλία του Κάμπου, όπου θα βρεθείτε να ρεμβάζετε μεταξύ του απέραντου γαλάζιου και του ποταμού Βουτσιδέ, ο οποίος εκβάλλει στο πίσω μέρος της παραλίας. Μετά το μπάνιο μην παραλείψετε να επισκεφθείτε το Μαγειριό της Πόπης στο Φύτεμα, όπου θα δοκιμάσετε ικαριώτικες λιχουδιές.

Συνεχίζοντας θα βρείτε το Γιαλισκάρι, γεμάτο ενοικιαζόμενα δωμάτια, ταβέρνες και φυσικά αν κατεβείτε προς την παραλία θα δείτε το διάσημο και πολυφωτογραφισμένο εκκλησάκι της Ανάληψης. Ακριβώς λίγο πιο κάτω ξεδιπλώνετε μπροστά στα μάτια σας η πανέμορφη παραλία της Μεσακτής. Εντυπωσιακά μεγάλη, με ψιλή άμμο και καταγάλανα νερά. Σ' αυτή εκβάλλει ο ποταμός Μύρτωνας. Εδώ οι σερφερ δαμάζουν τα κύματα προσφέροντας μας ένα φοβερό θέαμα. Και όταν η θάλασσα είναι ήρεμη αποτελεί μια απέραντη φυσική πισίνα μέσα στο Αιγαίο! Ακριβώς δίπλα βρίσκεται η παραλία Λιβάδι, παρόμοια με τη Μεσακτή αλλά με πιο βαθιά νερά και λιγότερο κόσμο. Σ' αυτήν εκβάλλει ο ποταμός Χάρακας.

Δυο βήματα πιο πέρα και φτάσατε στον περίφημο Αρμενιστή. Στρατηγικό σημείο του νησιού αφού από εκεί βρίσκεστε κοντά στις Ράχες και το Να, τις πιο αγαπημένες περιοχές των νέων στο νησί. Εδώ θα βρείτε τουριστικά καταλύματα για όλα τα γούστα, ταβέρνες και μπαράκια για να βγείτε το βράδυ. Στο Νά το τοπίο είναι μαγευτικό, ιδανική τοποθεσία για να θαυμάσετε το ικαριώτικο μούχρωμα (ηλιοβασίλεμα στην τοπική διάλεκτο). Φτάνοντας θα βρεθείτε ανάμεσα σε μια μικρή εκπληκτική παραλία στα δεξιά σας ενώ στα αριστερά σας θα θαυμάσετε τη Χάλαρη, ποτάμι που εκβάλλει στην παραλία και ακριβώς δίπλα του το μονοπάτι, το οποίο θα σας οδηγήσει σε μια από τις Αγγελολιβάδες (φυσική πισίνα, βάθρα) της Χάλαρης. Η παραλία αυτή υπήρξε παραδοσιακά παραλία γυμνιστών, μόνο που τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα τον Αύγουστο τα μαγιό έχουν κάνει κι εκεί την εμφάνιση τους.

Το κολύμπι στην Ικαρία
Εάν είστε λάτρεις του σερφινγκ, τα πανύψηλα ενίοτε κύματα της Ικαρίας σας περιμένουν να αναμετρηθείτε μαζί τους, κυρίως τους μήνες του Ιουλίου και του Αυγούστου. Τα κύματα εδώ ούτε αστειεύονται ούτε δαμάζονται όσο καλό κολύμπι κι αν γνωρίζετε. Θέλει μεγάλη προσοχή! Αποφεύγετε να κολυμπάτε στην αφρισμένη θάλασσα και σε μέρη στα οποία κανείς δεν κολυμπάει, σίγουρα κάποιος λόγος θα υπάρχει. Επίσης μην ξανοίγεστε γιατί υπάρχουν ρεύματα και είναι πολύ εύκολο να βρεθείτε κάπου μεσοπέλαγα να παλεύετε με τα κύματα.

Στην ίδια πλευρά στο χωριό Πηγή επισκεφθείτε την Ιερά Μονή Θεόκτιστης της Λεσβίας και θαυμάστε τον τρόπο με τον οποίο έχει χτιστεί. Παραπάνω σας περιμένει το καταπράσινο Μάραθο, και το δροσερό Φραντάτο όπου μπορείτε να πιείτε καφεδάκι κάτω από τον Πλάτανο, να γευτείτε τα φοβερά γλυκά της Ουρανίας και κατά τ' απόγευμα να δοκιμάσετε το καλύτερο σουβλάκι του νησιού Στου Παντελή. Έπειτα ρωτήστε και μάθετε που 'ναι ο περίφημος χωματόδρομος για τις Ράχες, απ' όπου και θα περάσετε από τη Μονή Μουντέ, το παλιό μοναστήρι κοντά στις Καστανιές και από τα Μικρά Φράγματα του Μύρσωνα. Κάντε μια στάση να χαζέψετε την πανέμορφη λίμνη και το καταπράσινο τοπίο. Τελικός προορισμός ο περίφημος Χριστός Ραχών, φημισμένος για τα ανοιχτά καταστήματα το βράδυ και τη νυχτερινή ζωή.

Νότια Ικαρία
Μην αμελήσετε να επισκεφτείτε τα ιαματικά λουτρά στα Θέρμα, πρόκειται για θερμομεταλλικές -ραδιούχες πηγές κατάλληλες για θεραπείες που αφορούν ρευματικά, αρθριτικά, γυναικολογικές και δερματολογικές παθήσεις κ.α Για κολύμπι και φρέσκο ψαράκι μπορείτε να πάτε στην παραλία του Φάρου με μήκος τα 3χλμ!! Επόμενη στάση ο Πύργος του Δράκανου και οι μοναδικής ομορφιάς παραλίες που βρίσκονται ακριβώς από κάτω. Φροντίστε να πάτε και να φύγετε μέρα, με δίκυκλο μεταφορικό μέσο διότι ο δρόμος είναι πάρα πολύ στενός και επικίνδυνος. Βέβαια παρά τα εμπόδια οι δύο απομονωμένοι κολπίσκοι μοναδική ομορφιάς, η χρυσαφένια άμμος και τα γαλοζοπράσινα νερά θα σας αποζημιώσουν και με το παραπάνω.

Αν πάρετε το δρόμο προς το Μαγγανίτη θα διασχίσετε τη νοτιοανατολική πλευρά της Ικαρίας, με πλήθος από χωριουδάκια και μικρές παραλίες για να επισκεφτείτε. Σε κάποια στιγμή θα συναντήσετε ένα τούνελ 100 μέτρων, το επονομαζόμενο από τους ντόπιους ως “η τρύπα της Θάτσερ” κι αμέσως μετά θα δείτε μια ατελείωτη ουρά από αυτοκίνητα και θα αναρωτηθείτε που έχει πάει όλος αυτός ο κόσμος. Στα αριστερά σας υπάρχει μονοπάτι που με μόλις 10 λεπτά περπάτημα σας οδηγεί στη μαγευτική παραλία τις Σεϋχέλλες. Πρόκειται για μία μικρή παραλία πλαισιωμένη από τεράστια γκρίζα βράχια. Η παραλία αυτή φτιάχτηκε με τον καιρό από τις πέτρες που πέταγαν από κάτω την εποχή που άνοιγαν τη σήραγγα. Φροντίστε να πάτε νωρίς για να μπορέσετε να κάνετε μια βουτιά. Πιο κάτω υπάρχει το χωριό Μαγγανίτης, όπου σας περιμένει ένα γραφικό λιμανάκι και μια φοβερή θέα.

Αυτά κι ακόμη περισσότερα σας περιμένουν να τα εξερευνήσετε στη μαγευτική Ικαρία...να θυμάστε πως δεν είναι μόνο ο τόπος που θα σας συνεπάρει αλά κυρίως οι άνθρωποι γιατί είναι πολύ ωραίοι τύποι οι καριώτες..θα το δείτε!!

Κι αν θέλετε να πάρετε μια πολύ μικρή γεύση παρευρεθείτε στο καθιερωμένο ικαριώτικο πανηγύρι που διοργανώνει κάθε χρόνο ο Σύλλογος Ικαρίων Περάματος & γύρω Δήμων «Ο Ίκαρος», και το οποίο θα διεξαχθεί φέτος το Σάββατο 7 Ιουνίου στη θέση Αρμός Περάματος.